Przepisy dotyczące odpowiedzialności nabywcy majątku podatnika są bardzo kontrowersyjne, ale niestety często wykorzystywane przez organy podatkowe. Ich zadaniem jest zabezpieczenie należności podatkowych przed nieuczciwymi praktykami gospodarczymi, polegającymi na przenoszeniu majątku na osobę trzecią w zamian za nieujawnione oficjalnie korzyści.
Zwrot nadpłaty podatku
Nadpłaty wraz z ich oprocentowaniem podlegają zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych (tych których termin płatności nie upłynął). W razie braku zaległości oraz zobowiązań podlegają zwrotowi, chyba że podatnik złoży wniosek o zaliczenie nadpłaty w całości lub części na poczet przyszłych zobowiązań podatkowych, czyli tych które jeszcze nie powstały (art. 76 § 2). W takim przypadku należy wskazać na jakie przyszłe zobowiązania ma zostać zaliczona nadpłata.
Odpowiedzialność członka rodziny podatnika
Podstawą odpowiedzialności podatkowej członków rodziny podatnika są zachodzące między nimi związki o charakterze dochodowo-majątkowym. Zgodnie z przepisami członek rodziny odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem prowadzącym działalność gospodarczą za zaległości podatkowe wynikające z tej działalności i powstałe w okresie, w którym stale współdziałał z podatnikiem w jej wykonywaniu, osiągając przez to korzyści (art. 111 § 1).
Inaczej mówiąc przepisy te dotyczą jedynie zaległości odnoszących się do działalności gospodarczej podatnika oraz tych członków rodziny, którzy stale współdziałali z podatnikiem w prowadzeniu tej działalności oraz osiągali z tego tytułu korzyści. Przy czym za członków rodziny można uznać jedynie zstępnych (dzieci, wnuki, prawnuki itd.), wstępnych (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie itd.), rodzeństwo, małżonków zstępnych (synowe, zięciowie) oraz dzieci adoptowane lub osoby pozostające w faktycznym pożyciu z podatnikiem (art. 111 § 3).
Ostatni przypadek jest jednak dość trudny do udowodnienia, gdyż nie jest w żaden sposób udokumentowany.
Decyzja o stwierdzeniu nadpłaty
Jak to zostało wcześniej wspomniane podatnicy mają prawo wystąpić z wnioskiem o stwierdzenie nadpłaty. Generalnie jest to możliwe w trzech sytuacjach:
- w przypadku kwestionowania zasadności bądź wysokości pobrania podatku przez płatnika,
- w przypadku wykazania w złożonych deklaracjach nienależnych (całkowicie lub częściowo) zobowiązań podatkowych, które spłacili lub wykazali nadpłatę mniejszą od należnej,
- w przypadku, gdy nie będąc obowiązani do składowania deklaracji (zeznań) dokonali nienależnej (całkowicie lub częściowo) wpłaty podatku.
Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich w przypadku rozwodu
Przepisy dotyczące rozwiedzionych małżonków rozpoczynają katalog szczegółowych uregulowań odpowiedzialności osób trzecich (również wobec zobowiązań podatkowych).
Według nich rozwiedziony małżonek podatnika odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z byłym małżonkiem za zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w czasie trwania wspólności majątkowej, jednakże tylko do wysokości wartości przypadającego mu udziału w majątku wspólnym (art. 110 § 1). Na tych samych zasadach ustala się odpowiedzialność w przypadku unieważnienia małżeństwa oraz separacji (art. 110 § 3). Inaczej jest jednak w przypadku osób pozostających w związku małżeńskim – ich odpowiedzialność podatkową kształtuje artykuł 29 ordynacji.
Stwierdzenie wystąpienia nadpłaty przez organ podatkowy
Oprócz decyzji w sprawie określania wysokości nadpłaty według artykułu 74a organ podatkowy może wydać decyzję stwierdzającą nadpłatę. Wydaje się ją na wniosek podatnika, który kwestionuje zasadność pobrania lub wysokość pobranego podatku przez płatnika (art. 75 §1). Wniosek taki mogą złożyć również podatnicy, których zobowiązanie podatkowe powstaje w z mocy prawa, jeżeli:
Przedawnienie i umorzenie odpowiedzialności osób trzecich
Obarczenie odpowiedzialnością osób trzecich może ulec przedawnieniu bądź umorzeniu. Przedawnienie wydania decyzji o odpowiedzialności następuje jeśli od końca roku kalendarzowego, w którym powstała dana zaległość podatkowa upłynęło 5 lat (art. 118 § 1). Przedawnienie zobowiązania wynikające z wydanej decyzji następuje zaś po upływie 3 lat od końca roku kalendarzowego, w którym została doręczona decyzja o odpowiedzialności podatkowej osoby trzeciej (art. 118 § 2).
Określenie wysokości nadpłaty przez organ podatkowy
Nie zawsze określenie nadpłaty należy do podatnika. W przypadkach niewymienionych w artykułach 73 § 2 i 74 określenie wysokości nadpłaty jest zadaniem organu podatkowego (art. 74a). Nadpłata tak określona podlega zwrotowi w terminie 30 dni od dnia wydania decyzji stwierdzającej nadpłatę (art. 77 § 1 pkt 2).
Powstanie nadpłaty w wyniku orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego
Jednym z zadań Trybunału Konstytucyjnego jest orzekanie o zgodności ustaw z Konstytucją i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi. Dotyczy to również ustaw podatkowych. Orzeczenie Trybunału o niezgodności którejś z ustaw z powyższymi dokumentami powoduje utratę mocy prawnej obowiązującej ustawy lub jej części. Może to spowodować, że wygaśnie wcześniej ciążące na podatniku zobowiązanie podatkowe. Jeżeli podatnik dokonał już zapłaty takiego podatku nabywa w danym momencie prawo do jego zwrotu.
Tryb określenia takiej nadpłaty (w przypadku braku w sprawie decyzji organu podatkowego) jest następujący:
Zaświadczenie o braku zaległości podatkowych
Jeżeli, z jakichkolwiek powodów, chcemy uzyskać zaświadczenie organu podatkowego o braku zaległości podatkowych, możemy złożyć wniosek o przeprowadzenie postępowania podatkowego w tej sprawie. Powód jest nieistotny – może to być chęć skorzystania z ulgi wymagającej takiego zaświadczenia, wymagania kredytodawcy bądź chęć polepszenia własnego samopoczucia.
W przypadku, gdy na podatniku będzie ciążyło jakieś zobowiązanie organ podatkowy wyda decyzję określającą to zobowiązanie. Jeśli nie stwierdzi nieprawidłowości postępowanie zostanie umorzone (art. 208 §1). Decyzja o umorzeniu jest równoznaczna z nie stwierdzeniem żadnych zaległości. Nie oznacza jednak, że tych zaległości nie ma. Po prostu nie zostały ujawnione, ale być może występują. Nigdy nie możesz więc czuć się tak do końca bezpieczny. Czytaj dalej →