Główne kryteria porządkujące bilans
Główną zasadą, która na pewno ułatwi ci czytanie bilansu jest zasada, zgodnie z którą zarówno aktywa jak i pasywa przedstawiane są w bilansie w określonym porządku. Wygląda to tak, że składniki majątkowe uszeregowane są przy zastosowaniu kryterium rosnącej płynności, co oznacza, że jako pierwsze znajdziesz w zestawieniu bilansowym składniki majątku, które najtrudniej upłynnić ewentualnie takie, których upłynnianie mija się z celem prowadzonej przez ciebie działalności, za to w ostatnich pozycjach wykazane zostaną środki najbardziej płynne czyli środki pieniężne. Dzięki takiemu układowi, jeden rzut oka na bilans wystarczy dla stwierdzenia jakimi środkami, o jakim stopniu płynności, w danym momencie dysponujesz.
Co jest czym w Rachunku Wyników
Zaczynając „czytać” rachunek wyników musisz zacząć od upewnienia się, że to właśnie ten dokument masz przed sobą. Nie powinieneś od razu wpadać w furię, że w otrzymanym sprawozdaniu go nie ma. Nie zawsze bowiem przyjmuje się nazwę „Rachunek wyników“. Równie powszechną nazwą jest „Rachunek zysków i strat“, ale może to być również „Zestawienie operacyjne“. Często nazwy te są jeszcze poprzedzone słowem „skonsolidowany“, oznaczającym, że posiadane prze ciebie sprawozdanie dotyczy wielu oddziałów firmy.
Kolejną czynnością powinno być sprawdzenie czy jest to rachunek „rzeczywisty” czy zawierający dane prognozowane, nazywany rachunkiem „pro forma“. Jeżeli nie będzie nic napisane to prawdopodobnie jest to rachunek rzeczywisty. Rachunki „pro forma” sporządza się zwykle na początku działalności lub przed rozpoczęciem jakiegoś dużego przedsięwzięcia w celu wyliczenia jakie korzyści może nam ono przynieść.
Dane do rachunku przepływów pieniężnych
Rachunek przepływów pieniężnych opiera się na tych samych danych, co rachunek wyników i bilans, tyle tylko, że w przypadku cash flow zostały one układa się je i przetwarza pod kątem wyników typowo kasowych .
Wygląda to tak, że zgromadzone w innych sprawozdaniach informacje przekształca się dla odzwierciedlenia rzeczywistych wpływów, wydatków i konkretnych wyników w postaci nadwyżki lub niedoboru środków pieniężnych. Środki te, to oczywiście nie tylko gotówka znajdująca się w kasie, ale też pieniądze na rachunkach bankowych (bieżących i lokat krótkoterminowych), oraz wszystkie ich ekwiwalenty w postaci bardzo płynnych, łatwych do spieniężenia bez utraty wartości papierów, takich jak czeki, weksle o krótkim terminie wykupu (do 3 m-cy) i wszystkie inne krótkoterminowe inwestycje finansowe.
Pasywa i aktywa częściami bilansu
Majątek firmy, jako coś czym możesz dowolnie dysponować, jednoznacznie wskazuje na swój aktywny udział w procesach gospodarczych i nazywany jest aktywami, natomiast część bilansu wskazująca na źródła pochodzenia majątku to pasywa. Można to sobie wytłumaczyć w ten sposób, że część pasywna (bierna) powołuje do życia część aktywną (czynną).
Z przedstawionego opisu wywnioskowałeś już zapewne, że bilans jest zestawieniem statycznym. Tak jest faktycznie, ponieważ dla przedstawienia w pełni wiarygodnego obrazu przedsiębiorstwa bilans sporządzany jest na konkretny moment w czasie. Gdyby poszczególne składowe ujmować w wartości z różnych okresów ,obraz ten uległby zniekształceniu. Warto oczywiście poznać stan firmy w różnych okresach, toteż dla prześledzenia zmian, jakim podlegają aktywa i pasywa, w praktyce stosuje się formę bilansu składającego się dwóch kolumn, z których jedna zawiera dane bieżące, a druga dane historyczne.
Co to jest zysk?
Tydzień temu pisałam, że zysk należy pojmować jako różnicę między przychodem i kosztem. Aby obliczyć wynik finansowy trzeba kierować się jednak pewnymi zasadami rachunkowości.
Pierwsza z nich to zasada memoriałowa, omawiana już we wcześniejszych tekstach właśnie na przykładzie przychodów ze sprzedaży (dla przypomnienia – mówi ona, że zdarzenie gospodarcze występuje niezależnie od przepływu pieniądza), a druga to zasada współmierności. Zgodnie z tą drugą koszty należy dopasować do przychodów. To znaczy, że w rachunku wyników można uwzględnić jedynie koszty związane z zapisanymi w nim przychodami. Na przykład jeśli sprzedamy jakieś wyroby to do wyliczenia zysku bierzemy pod uwagę jedynie koszty poniesione w związku z wytworzeniem tych sprzedanych wyrobów, a nie koszty które ponieśliśmy aby wytworzyć wszystkie nasze produktu (czyli te sprzedane i te w magazynie).
Cash flow – dokładna informacja o stanie twojej kasy
Wszystkie te sprawozdania finansowe: bilanse, rachunki wyników, przepływy pieniężne – patrzysz na nie i zastanawiasz się po co komu tyle szczegółowych zestawień, bazujących w gruncie rzeczy na ciągle tych samych danych. Rachunek zysków i strat? – Wiadomo, każdy chce poznać opłacalność własnej działalności. Bilans? Może się przydać, pomaga zapanować nad majątkiem – jedno spojrzenie i wiesz jakie konkretnie zasoby masz dyspozycji i skąd się one wzięły, ale rachunek przepływów pieniężnych? Nie dostarcza przecież danych do wyznaczenia dochodowości, nie przydaje się w rozrachunkach z urzędem skarbowym, nie informuje o majątku. Do czego więc służy?
Jak sama nazwa wskazuje rachunek ten jest informacją o kasie, dostarczy ci zatem danych o tym, jakimi środkami pieniężnymi dysponujesz i w wyniku jakich działań zostały wygenerowane.
Dlaczego bilans musi „wyjść na zero”?
Zapewne niejednokrotnie słyszałeś, lub też sam używasz sformułowań związanych z bilansem, mówiąc że „coś powinno się zbilansować”, „dla zbilansowania czegoś innego potrzebne jest” i podobnych wyrażeń. Jako właściciel firmy pewnie nie raz zastanawiałeś się, przy takich okazjach, nad sensem słowa bilans i znaczeniem samego bilansu w kontekście rachunkowości. Być może wydaje ci się, że to tylko zbędne zestawienie bliżej nieokreślonych danych, wymyślone na potrzeby księgowych i analityków, bo o ile w bieżącej działalności jak najbardziej istotne wydaje się sporządzanie zestawień przychodowo – kosztowych, o tyle cel i funkcja bilansu nie są już tak oczywiste.
Spróbujmy zatem wyjaśnić sobie czym jest bilans, czemu tak naprawdę ma służyć i dlaczego musi „wyjść na zero”.
Zysk – najważniejszy ale niezrozumiany
Najczęściej próbując ocenić firmę w pierwszej kolejności patrzy się na jej zyski lub na stosunek zysku do osiąganego przychodu (czyli na rentowność) firmy. Tymczasem zysk (lub inaczej wynik finansowy) również jest wartością szacunkową. Dzieje się tak, gdyż sam jest składową wielu wartości dla których należało przyjąć pewne założenia i przybliżenia.
Oznacza to, że jeżeli będziesz dobrze znał prawa rządzące poszczególnymi zapisami rachunku wyników będziesz tym samym mógł wpływać na rentowność firmy. Jednym z zadań sztuki finansów jest możliwość dostosowywania liczb do swoich potrzeb. Oczywiście dotyczy to również tak ważnego elementu jakim jest zysk.
Założenia i szacunki, czyli co, gdzie i kiedy
Przygotowując sprawozdania finansowe należy przyjąć wiele założeń, dokonać całe mrowie szacunków, a w związku z tym przygotować się na możliwości odchyleń wyznaczanych wartości. Aby rzetelnie prowadzić księgi w wielu przypadkach musimy kierować się subiektywną oceną, a nie jedynie wykonywać machinalne operacje. Właśnie ta potrzeba indywidualnego podejścia jest jednym z najważniejszych powodów wydłużania się czasu dokonywania rozliczeń księgowych.
Konieczność wykonywania tak dokładnych szacunków wynika z przyjętej zasady wiernego obrazu wymagającej od finansisty pokazywania sytuacji przedsiębiorstwa w sposób jak najbardziej zbliżony do rzeczywistego. Gdyby zasada ta nie była stosowana sprawozdanie finansowe straciłoby całkowicie rację bytu, gdyż nie pozwalałoby podejmować racjonalnych decyzji. Aby osiągnąć wierny obraz należy więc przypisać niektóre wielkości księgowe, takie jak zobowiązania, koszty, przychody, do odpowiednich okresów, a także działów, czynności czy produktów.
Funkcjonowanie controllingu w firmie
Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje controllingu – operacyjny i strategiczny. Operacyjny dotyczy głównie sterowania wynikiem finansowym oraz wykorzystaniem metod rachunkowych, ilościowych oraz jakościowych do ustalenia planów krótkookresowych. Controlling strategiczny dotyczy długich okresów i zajmuje się dostosowaniem firmy do wymogów jej otoczenia.