Wybór sposobu opodatkowania jest jedną z kluczowych decyzji, jakie musi podjąć każdy przedsiębiorca w Polsce. Dotyczy to zwłaszcza właścicieli małych i średnich firm (MŚP), którzy z reguły wybierają między dwiema formami opodatkowania: zasadami ogólnymi (skalą podatkową) a podatkiem liniowym. Poniżej przedstawiam omówienie obu opcji, wraz z praktycznymi przykładami i wyjaśnieniem mechanizmu tzw. kwoty wolnej od podatku oraz składki zdrowotnej.

1. Zasady ogólne – skala podatkowa (12% i 32%)

Na czym to polega?

Zasady ogólne to podstawowa forma opodatkowania dochodów osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Podatek płacony jest według dwóch stawek:

• 12% dla dochodu (podstawy opodatkowania) do 120 000 zł rocznie uwzględniając zmniejszenie opodatkowania o kwotę 3 600 zł
• 32% dla nadwyżki ponad 120 000 zł
  (od tej części już nie odliczamy kwoty 3 600 zł)

Podstawą do wyliczenia podatku jest dochód, czyli różnica między przychodami a kosztami uzyskania przychodu.

Kwota wolna i kwota zmniejszająca podatek

W polskim systemie podatkowym funkcjonuje mechanizm tzw. kwoty wolnej od podatku, de facto jest on realizowany przez kwotę zmniejszającą podatek. Kwota wolna od opodatkowania wynosi 30 000 zł i naliczony podatek od tej kwoty wolnej wynosi 3 600 zł (30 000 x 12%). Tę kwotę możemy odliczyć od obliczonego podatku w skali 12%.

120 000 x 12% = 14 400 zł

Kwota podatku zmniejszająca nasze obciążenie to 3 600 zł.

Podatek od dochodu w wysokości 120 000 zł wynosi; 14 400 zł – 3 600 zł = 10 800 zł

Dla dochodów do 30 000 zł rocznie podatek wynosi 0,00 zł

(30 000 zł *12%) – 3600 = 0,00 zł

 UWAGA:

Jeśli dochód przekroczy 120 000 zł, to od nadwyżki ponad 120 000 zł np. 80 000 zł obliczamy podatek w wysokości 32%.

Przykład;

Dochód do opodatkowania 200 000 zł

Obliczamy jaki podatek w pierwszym przedziale ;

120 000 * 12% – 3 600 zł = 10 800 zł

Następnie obliczamy od nadwyżki ponad 120 000 zł to jest od 80 000 zł

80 000 zł *32%= 25 600 zł

W sumie podatek dochodowy obliczony według skali wyniósł ;

10 800 +25 600 zł. = 36 400 zł

 Składka zdrowotna

Na zasadach ogólnych składka zdrowotna wynosi 9% dochodu i – co ważne – nie można jej odliczyć od podatku ani zaliczyć do kosztów. Jest to dodatkowe obciążenie finansowe, które należy uwzględnić przy planowaniu swojej formy opodatkowania.

Korzyści skali podatkowej

• Kwota wolna (w praktyce kwota zmniejszająca podatek) – przy niskich dochodach może całkowicie wyeliminować podatek.
• Wspólne rozliczenie z małżonkiem – przy dużej różnicy w dochodach możliwe są wyraźne oszczędności.
• Ulgi podatkowe – przedsiębiorca może korzystać z ulg, np. na dzieci, na internet, termomodernizacyjnej, rehabilitacyjnej.
• Opłacalność przy niskich i średnich dochodach – dopóki dochód mieści się w granicach 120 000 zł, stawka wynosi 12%.

Wady skali podatkowej

• Wysoki próg 32% – po przekroczeniu 120 000 zł nadwyżka objęta jest 32% podatkiem, co znacznie podnosi obciążenie.
• Wysoka składka zdrowotna (9%), której nie można odliczyć od podatku.

Przykład 1: Jan z dochodem 60 000 zł

1. Dochód (podstawa opodatkowania): 60 000 zł.
2. Podatek wg stawki 12%:
   (60 000 zł × 12%) – 3 600 zł = 3 600 zł.
3. Dodatkowo dochodzi obowiązkowa składka zdrowotna: 9% × 60 000 zł = 5 400 zł (nie odliczalna od podatku).

Przykład 2: Jan z dochodem 90 000 zł

• Teoretyczny podatek wg 12% (bez kwoty wolnej): 10 800 zł.
• Faktycznie, po uwzględnieniu kwoty zmniejszającej którą może zastosować bo dochód nie przekroczył 120 000 zł ), to realny podatek wyniesie
• 10 800 zł – 3 600 zł = .7 200 zł

Przykład 3: Jan z dochodem 150 000 zł

• podatek wg stawek opodatkowania:
  (120 000*12%) – 3 600 zł = 10 800 zł
• nadwyżka ponad 120 000 zł wynosi; 150 000 zł – 120 000 zł = 30 000 zł
  (30 000 zł * 32%) = 9 600 zł
• podatek dochodowy wg skali wynosi;
  10 800 zł + 9 600 zł = 20 400 zł

 Podatek liniowy – stałe 19% niezależnie od dochodu

Na czym to polega?

W podatku liniowym stawka wynosi zawsze 19% od dochodu, bez względu na jego wysokość. Dzięki temu przedsiębiorca nie musi obawiać się przekroczenia progu 32%.

Składka zdrowotna

Przy podatku liniowym składka zdrowotna wynosi 4,9% dochodu. Dodatkowo jej część (do określonego limitu) można czasem wliczyć w koszty działalności lub odliczyć od podstawy opodatkowania, co daje dodatkową korzyść w stosunku do skali podatkowej.

Korzyści podatku liniowego

• Stała stawka 19% – niezależnie od poziomu dochodu, nie ma tu mowy o wyższym progu 32%.
• Możliwość odliczenia kosztów uzyskania przychodu – podobnie jak w skali, koszty prowadzenia działalności pomniejszają podstawę opodatkowania.
• Opcja odliczenia części składki zdrowotnej – choć już nie w takiej formie, jak przed 2022 r., to wciąż stanowi element optymalizacyjny.

Wady podatku liniowego

• Brak kwoty wolnej – podatek płacony jest od pierwszej zarobionej złotówki.
• Brak wspólnego rozliczenia z małżonkiem.
• Ograniczony dostęp do ulg – np. ulgi na dzieci, rehabilitacyjnej, termomodernizacyjnej itp. nie można już w ten sposób uwzględniać.
• Brak możliwości odliczenia całej składki zdrowotnej.

Należy jednak pamiętać, że w realnych rozliczeniach dodatkową rolę między innymi odgrywają:

• Ewentualne ulgi – np. na dzieci, rehabilitacja, internet.
• Wspólne rozliczenie z małżonkiem (tylko w skali).

Wszystkie te czynniki mogą zmieniać ostateczne wyliczenia i sprawić, że to, co w prostym porównaniu wydaje się korzystniejsze, w praktyce może wyglądać inaczej.

4. Zmiana formy opodatkowania – ważne terminy

Jeżeli postanowisz zmienić formę opodatkowania:

• Do 20 lutego musisz zgłosić wybór nowej formy w urzędzie skarbowym.
• Do 20 lutego należy też zgłosić zmianę w ZUS, gdyż wpływa to na sposób naliczania składki zdrowotnej.
• Brak zgłoszenia na czas oznacza pozostanie przy dotychczasowej formie przez cały rok podatkowy.

5. Podsumowanie

1. Zasady ogólne (skala podatkowa) będą korzystne dla osób, które:
   • Mają umiarkowane dochody (zwłaszcza poniżej 120 000 zł rocznie).
   • Mogą lub chcą korzystać z ulg podatkowych (ulga na dzieci, rehabilitacyjna, termomodernizacyjna itp.).
   • Planują wspólne rozliczenie z małżonkiem.
   • Cenią sobie efekt „kwoty wolnej” (przy niskich dochodach podatek może być bardzo niski lub zerowy).
2. Podatek liniowy (19%) opłaca się zwykle przedsiębiorcom:
   • O bardzo wysokich dochodach, którzy przekraczają próg 120 000 zł i nie chcą płacić 32%.
   • Którzy nie potrzebują rozliczać się wspólnie z małżonkiem ani korzystać z ulg rodzinnych.
   • Którzy mogą w znacznym stopniu odliczyć składkę zdrowotną i koszty uzyskania przychodu.
3. Przy większych dochodach (powyżej 120 000 zł) warto dokładnie przeliczyć, ile wyniesie podatek na skali
   (z uwzględnieniem resztek ulgi i rosnącej składki zdrowotnej) i porównać go z podatkiem liniowym.
4. Nigdy nie zapominaj o składce zdrowotnej, która:
   • Wynosi 9% przy zasadach ogólnych (brak możliwości odliczenia od podatku),
   • Wynosi 4,9% przy podatku liniowym (częściowe odliczenie). Odliczyć można składkę zdrowotną w przedziale; najniższa składka 3 780 zł a maksymalnie można odliczyć 12 900 zł  w skali roku. Pozostałą część składki przedsiębiorca opłaca ze swoich dochodów.

Zawsze warto sięgnąć po poradę specjalisty

Jeżeli masz wątpliwości, opłaca się skonsultować z doradcą podatkowym lub skorzystać z zaawansowanego kalkulatora, który uwzględni wszelkie ulgi, koszty i składki. Dzięki temu unikniesz błędów i niepotrzebnych wydatków.

Jeśli ten artykuł był dla Ciebie przydatny, podziel się nim z innymi przedsiębiorcami. Powodzenia w optymalnym wyborze formy opodatkowania!