Kontroling – wśród gąszczu pojęć

Jeżeli chcesz się dowiedzieć co to jest controlling, czy jest to lek na niepewne czasy naszych firm i jakiej stosować narzędzia aby zapanować nad  naszym  przedsiębiorstwem – to zapraszam do lektury.

“What’s in a name? That which we call a rose, by any another name would smell as sweet.”

“Czym jest nazwa? To, co zwiemy różą, pod inną nazwą równie by pachniało.”

William Shakespeare

Wypis z genealogii

Pojęcie controllingu (bądź w spolszczonej wersji: „kontrolingu”) zagościło w finansowym słowniku Europy około 50 lat temu. Jego rodowód sięga jednak o wiele dalej, niektóre źródła historyczne szukają pierwowzoru controllerów już na dworach feudalnej Europy. Powszechnie jednak za kolebkę controllingu uznaje się Stany Zjednoczone, które w 1778 roku wprowadziły urząd „countrollera”. W Polsce controlling to dziecko myśli ekonomicznej ostatniego dwudziestolecia rozwijane wraz z napływem do naszego kraju kapitału zagranicznego.

Istota controllingu

Pomimo 20-letniego stażu w polskim słowniku ekonomicznym controling nadal kojarzy się główne z kontrolą. Takie pojmowanie controllingu zaledwie w ¼ oddaje sens tego pojęcia.

Controlling to przede wszystkim metoda, a dokładniej podsystem zarządzania.

Dokonując nadzoru dokonywanych operacji controlling ma za zadanie dostarczenie informacji w celu podjęcia optymalnej decyzji. Nadrzędną funkcją controllingu jest więc koordynacja procesów.

Co to oznacza w praktyce?

Odpowiedzi na to pytanie należy szukać w definicji procesu.

Proces jest to pewna sekwencja działań, czyli jego podstawą jest wykonywanie pracy i to pracy w pewnym ściśle uporządkowanym porządku.

Za pracę (także za pracę maszyn) odpowiedzialny jest człowiek, czyli tym samym u podstaw controllingu leży sprawdzanie skuteczności i racjonalności pracy ludzi, tak aby praca jednej grupy pracowników była jak najlepiej skoordynowana z pracą innej grupy.

Mamy więc tu do czynienia z planowaniem i organizowaniem, a także kontrolą i motywowanie pracowników, czyli szablonowo mówiąc funkcjami zarządzania.

Zarządzanie a controlling

Podejmowanie decyzji i koordynowanie działań to problematyczne zadanie właściciela każdej firmy. W dużym uproszczeniu można je uznać właśnie za zarządzanie przedsiębiorstwem. A co jest jego celem? Oczywiście jak zawsze enigmatyczne słowo „efektywność”, która w ujęciu M. Webera definiowana jest jako sprawność i skuteczność w działaniu.

Najogólniej można więc stwierdzić, iż zadaniem zarządzania jest efektywne koordynowanie działań wewnątrz organizacji, a także między firmą i jej otoczeniem (zarówno bliższym jak i dalszym) przy użyciu dostępnych jej zasobów.

Posiadając taką definicję należy się zastanowić gdzie mamy do czynienia z controllingiem w zarządzaniu.

Wszystko zależy od tego z jakiego poziomu zarządzania spojrzymy na tą definicję. Jak wiemy można wyróżnić trzy poziomy zarządzania:

• krótkoterminowy zwany operacyjnym,
• średnioterminowy nazywany taktycznym,
• długoterminowy czyli strategiczny.

Na poziomie operacyjnym zarządzania controlling przejawia się przede wszystkim w kontroli i ocenie wykorzystywania zasobów firmy.

Szczebel taktyczny dotyczy w tym przypadku koordynowania działań wykonywanych w firmie, zaś na szczeblu strategicznym należy opracować strategię (plan) zapewniającą efektywność wykonywanych działań.

Tym samym controlling wplata się ściśle w proces zarządzania uwarunkowując wzrost jego efektywności i dalej idąc efektywności całego przedsiębiorstwa.

Podsumowanie

Controlling jest dzieckiem amerykańskiego zarządzania mającym służyć wspomaganiu decyzji podejmowanych na wyższych szczeblach firmy. Ta modna współcześnie idea znalazła jednak swoje miejsce nie w ścisłym zarządzaniu lecz rachunkowości zarządczej, głównie w rachunkowych procesach kontroli i planowania. Takie rozumienie nie jest sprzeczne z pierwotnym, gdyż trzeba dodać że amerykańskie stanowisko kontrolera odpowiada w naszym kraju stanowisku głównego księgowego. Ta zmiana klasyfikacji nie wpłynęła na funkcje jakie ma pełnić controlling w firmie. Po prostu jest wypadkową stosowanych narzędzi, którymi są głównie wskaźniki i mierniki finansowe.